Gelişim süreci içerisinde ebeveynleri en çok endişelendiren olaylardan birisi dönem dönem çocuklarda davranış bozuklukları ile karşılaşmaktır. Çocukları tarafından toplumda kabul görülmeyen herhangi bir davranışın sergilenmesi ebeveynlerde ilk olarak panik, endişe ve çaresizlik duyguları uyandırmaktadır.
Okul öncesi dönemde karşılaşılan
davranış bozukluklarında endişeye kapılmadan önce durumun objektif değerlendirmesini yapmak, duruma neden olabilecek etkenleri gözden geçirmek atılacak ilk mantıklı adımdır.
Çocuklar doğumlarından itibaren hiç durmayan çeşitli gelişim evrelerinden geçerler, her evrenin kendine ait krizleri, problemleri ile yüzleşen çocuğun çevresiyle kurduğu düzenli ilişki de geçici olarak zedelenir. Çocuğun çevre ile kurduğu ilişkide karşılaştığı yeni krizler onun rutin uyumuna zarar verip davranış bozukluklarına neden olabilir.
İçinde bulunduğu kriz esnasında yeteri kadar desteklenmeyen çocuklardaki davranış bozuklukları artarken, gereken destek sağlandığında uyum kısa süre içerisinde geri kazanılır.
Bir davranışın uyumsuz olduğuna karar verebilmek için öncelikle sergilenen davranışın yaş grubu içerisinde görülme normları değerlendirilmelidir. Keza belli bir yaş grubu için normal kabul edilen bir davranış başka bir yaş grubu için bozuk olarak değerlendirilebilir. Mesela 3,5 yaşındaki bir çocuk için alt ıslatma normal kabul edilirken, aynı davranış 5 yaş çocuğu için bozuk davranışlar grubuna girmektedir. Bunun yanı sıra 1 yaş çocuğu için parmak emme, 2 yaş çocuğu için ısırma, 3 yaş için yalan söyleme yaşa uygun davranışlardır. Yani her ebeveyn çocuğunun içinde bulunduğu yaş dönemi özelliklerini yakından takip etmelidir.
Uyumsuz davranışların yoğunluğu ve sürekliliği ise değerlendirilmesi gereken başka kriterlerdir. Davranışın şiddeti ve sıklığı çocuğun günlük yaşantısını ve ilişkilerini bozacak düzeye ulaşmış olması müdahale alarmı olarak değerlendirilebilir. Fakat bozuk olarak nitelenen davranışla çok nadir karşılaşıyorsanız çoğu kez problem davranışı görmezden gelmek yapabileceklerinizin en iyisidir.
Uyumsuzluğa neden olan davranışlar genellikle kalıtım, bedensel sıkıntılar, temel gereksinimlerin doyurulmaması ve yanlış eğitim gibi etkenlerden kaynağını alırlar. Kimi zaman problem davranışlar çocuk tarafından dikkat çekmenin en ucuz yolu olarak kullanılır, özellikle anne babası tarafından sürekli eleştirilen, onay alamayan, fiziksel olarak cezalandırılan çocuklar bu tip davranışlarla öfkelerini yansıtır ve bu şekilde yaşadıkları stresin intikamını alırlar, ispatlayamadıkları güçlerini farklı bir şekilde göstermiş olurlar.
Çocuklarda görülen başlıca davranış bozuklukları:
* Alt Islatma (enüresis)
* Alt Kirletme (enkompresis)
* Yalan Söyleme
* Hırsızlık
* Parmak Emme
* Tırnak Yeme
* İştah ve yeme bozuklukları
Çocuklarda karşılaştığımız tüm davranış bozuklukları çocuğun yakın çevresi ile ilişkilerinde gerginliğe işaret eder. Çocuğu yanlış olan davranışı yapmaması konusunda ikaz etmektense problem davranışlarla karşılaşıldığında gözlemci olmak, ne tip tutum ve davranışların davranış bozukluklarını beslediğini tespit edip, mümkün olduğu kadar bu davranışlardan kaçınmak, çocukta olumsuz duygu ve düşünce oluşturan ortam ve olaylardan uzak durmak daha doğru bir yaklaşımdır.
Amaç bozuk davranışı ortadan kaldırmak olduğunda davranış ortadan kalksa da çocuk kısa sürede bunun yerine başka bir bozuk davranış koyacaktır.
Amaç davranış bozukluklarına sebep olan uyaranları ortadan kaldırmak olduğu zaman daha sağlıklı sonuç alınacaktır.
TUBA SÖKMEN - Uzman Gelişim Psikologu
